Przysmaki przedwiośnia

Wszyscy z utęsknieniem czekamy na wiosnę, wyszukujemy w ogrodzie jej najdrobniejszych oznak.

Pierwsze kwiaty zakwitają już w lutym lub marcu, więc pora pomyśleć o sałatkach czy zupach – wiosennych nie tylko z nazwy.

O tej porze roku mamy do czynienia z mieszaniną niezwykle atrakcyjnych roślin jadalnych oraz tych... piekielnie trujących.

Ogólnie, wczesnowiosenne zielone łodyżki i liście są nie tylko bardziej soczyste, miękkie i kruche niż stare pędy, ale też bogatsze od nich we wszelkie składniki odżywcze. Z drugiej strony młodziutkie rośliny są w sposób szczególny narażone na ogryzanie przez zwierzęta, dlatego wiele z nich Natura naszpikowała trucizną.

Pierwszymi zwiastunami wiosny są śnieżyczka przebiśnieg Galanthus nivalis i śnieżyca wiosenna Leucojum vernum. Są to gatunki silnie trujące, przynajmniej na surowo. Ostatnio prowadzi się badania nad wykorzystaniem wyciągów ze śnieżyczki przebiśnieg w walce z chorobą Alzheimera.

Mało tego! Wyizolowano z niej gen kodujący odmianę toksycznej lektyny pomagającej w walce ze szkodnikami roślin uprawnych, wszczepiając go do genomu roślin genetycznie modyfikowanych, m.in. ziemniaków i ryżu. Wywołuje to, niestety, obawy o bezpieczeństwo tych produktów żywnościowych.

Śnieżyca wiosenna jest rośliną dużo rzadszą od przebiśniegu – występuje dziko jedynie w Sudetach i nad Sanem w Bieszczadach, czasem uprawiana jest w ogrodach. W Bośni, nad Sawą, jedzono cebule tej rośliny (w dobrych warunkach występuje masowo). Nie znam jednak metod jej przyrządzenia (pewnie trzeba ją długo gotować) i nie odważyłem się nigdy jej jeść...

Po śnieżyczkach i śnieżycy pojawiają się następne gatunki: krokusy, zawilce, miodunki, kokorycze, złocie, cebulice. Pewnym wskaźnikiem jadalności roślin (choć nie stuprocentowym) jest to, czy częstują się nimi myszy i dziki. Dawniej ludzie byli dobrymi obserwatorami i podpatrywali zwierzęta i ich dietę. Roślin omijanych przez mieszkańców pól i lasów szerokim łukiem nawet nie próbowano. Wiele takich obserwacji można znleźć na przykład w „Dykcyonarzu roślinnym" Krzysztofa Kluka z przełomu XVIII i XIX wieku, który do dziś nie stracił na aktualności, a teraz można go nawet czytać on-line w zbiorach bibliotek cyfrowych.

Jedną z ulubionych przez myszy roślin ogrodowych są krokusy. Wiele ich gatunków to rośliny bezpieczne, chętnie jadane także przez ludzi, szczególnie w Turcji i Syrii. W niektórych rejonach zarówno cebulki, jak i młode liście uważane są za przysmak.

Wczesnowiosenną rośliną, którą da się z powodzeniem włączyć do diety, jest miodunka. Kilka jej gatunków rośnie w lasach i ogrodach. Najczęściej jest to miodunka ćma Pulmonaria obscura, która może zakwitnąć nawet w marcu (tej zimy w moim ogrodzie rozwinęła się już 28 grudnia!). Dawniej dzieci chętnie wysysały nektar z jej kwiatów, stąd zresztą nazwa tej rośliny.

Kwitnące pędy miodunek (kwiaty i młode liście) można zbierać i wykorzystać do różnych potraw jako warzywo. Pożyteczną rośliną jest mieszkanka naszych lasów liściastych – kokorycz pełna Corydalis solida. Jej okrągłe bulwki są trujące na surowo, ale stają się jadalne i tracą gorycz po kilkugodzinnym gotowaniu.

KWITNĄCE PĘDY MIODUNKI W CIEŚCIE

2 l kwitnących pędów miodunki
3 jaja 1½ szklanki mąki
szklanka wody ½ szklanki cukru (zamiast niego można użyć posiekanych jabłek, śliwek czy rodzynek)
płaska łyżeczka soli

Wrzuć miodunkę do dużej miski. Dodaj resztę składników i dobrze wymieszaj. Ciasto powinno być kleiste, nie za suche, ale niezbyt wodniste. W razie czego dostosuj jego konsystencję, dodając mąki lub wody. Rozgrzej olej i smaż placuszki z jednej kopiatej łyżki ciasta – tak jak racuchy lub placki ziemniaczane.

Łukasz Łuczaj
doktor hab. botaniki, profesor Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Prowadzi eksperymenty nad odżywianiem się dzikimi roślinami.
Autor książek z tej dziedziny, m.in. najnowszej „Dzika kuchnia".
W stacji telewizyjnej kuchnia+ prowadzi autorski program
„Dziki obiad Łukasza Łuczaja".
www.luczaj.com
fot. shutterstock