Jak kobyłka kochanką została

Według wielu kronikarzy, Stanisław nie miał nawet procesu. Monarcha osobiście obciął przyszłemu świętemu uszy, nos i dłoń, do tego na ołtarzu, podczas mszy. Po śmierci biskupa książę stracił szansę na utrzymanie tronu, bo jak pisze Gall Anonim, zrobił przecież rzecz niewybaczalną: „sam będąc pomazańcem [Bożym] nie powinien był [drugiego] pomazańca za żaden grzech karać cieleśnie".

Tron otrzymał Władysław Herman, a Bolesław musiał opuścić kraj. Udał się na Węgry, ale nie wiadomo, co tam robił, w jakich okolicznościach i kiedy umarł, gdzie został pochowany. Według jednej z hipotez wstąpił do klasztoru w miejscowości Ossiach w Karyntii i do śmierci nie wypowiedział ani jednego słowa. Niektórzy historycy uważają jednak, że władca został otruty na polecenie Sieciecha, zarządcy dworu Władysława Hermana.

Domniemany grób Bolesława znajduje się na cmentarzu benedyktyńskiego klasztoru w Ossiach. Na płycie nagrobnej napisano po łacinie: „Bolesław król Polski, zabójca świętego Stanisława, biskupa krakowskiego", a jedyną jej ozdobą jest płaskorzeźba, przedstawiająca... konia.

Zbrodnia, która zainspirowała Szekspira

Jeden z piastowskich książąt, Siemowit III, rządzący Warszawą, Rawą i Płockiem, w okrutny sposób obszedł się ze swoją brzemienną żoną. Zbrodnia, której się dopuścił, zapewniła mu miejsce w sztuce Williama Szekspira „Zimowa opowieść". Autor zmienił tylko nieco fakty – akcja nie toczy się w Polsce, a na Sycylii, a Piast jest Czechem. Historia zaczyna się od wielkiej miłości.

Książę, niedługo po śmierci pierwszej żony Eufemii, poślubił słynącą z urody księżniczkę śląską, Ludmiłę. Miał wtedy 37 lat, a ona zaledwie 14. Niespotykana uroda dziewczyny wzbudziła zazdrość siostry Siemowita. Chcąc zniszczyć sielankę, powiedziała księciu, że żona go zdradza z młodzieńcami z dworu. Siemowit poddał torturom dwórki Ludmiły. I choć przysięgały, że to nieprawda, oszalały z zazdrości książę postanowił zabić żonę.

Przed natychmiastowym wykonaniem wyroku powstrzymała go jedynie jej ciąża. Siemowit kazał nieszczęsną uwięzić w lochu, gdzie miała czekać na poród i śmierć. Dosięgła jej tuż po urodzeniu syna, Henryka. Okrutny małżonek udusił ją osobiście lub kazał zamurować żywcem w zamku w Rawie Mazowieckiej. Chłopca jako dowód zdrady wydziedziczył i odesłał na wieś, na wychowanie ubogim poddanym.

Ludmiła do dziś, jako biała dama, codziennie o północy zapewnia o swojej niewinności. Książę po kilku latach pożałował swego czynu. Przyrodnia siostra Henryka, Małgorzata, żona księcia pomorskiego, zaopiekowała się dzieckiem i wychowała je. Okazało się, że chłopiec jest uderzająco podobny do Siemowita. Kiedy książę zobaczył go, zrozumiał, że pochopnie posądził żonę o zdradę. Zabrał Henryka do siebie, a w ramach pokuty oddawał się surowym postom do końca życia.

Biskupa truje żona

Względy ojca jednak nie przyniosły Henrykowi szczęścia. Książę postanowił przeznaczyć go do stanu duchownego. Henryk szybko robił kościelną karierę. Ale odmówił przyjęcia sakry biskupa płockiego. Sutanna go uwierała i nie miał zamiaru jej nosić. W 1391 r., na prośbę Władysława Jagiełły, wyruszył z misją dyplomatyczną do przebywającego u Krzyżaków Witolda, stryjecznego brata władcy. Udało mu się przekonać Witolda do pogodzenia się z rodziną.

Ale przy okazji wywołał obyczajowy skandal. Nie patrząc na swój stan duchowny, zachwycił się siostrą Witolda – Ryngałłą. I się z nią ożenił. Zmarł pół roku po ślubie, najprawdopodobniej przez nią otruty. Kobieta za pomocą trucizn pozbywała się kolejnych małżonków.

Piastowskim królom i książętom wybaczano wiele, ale za łamanie tabu czekała ich kara. Jeżeli nie wymierzona przez poddanych, jak w przypadku Bolesława Śmiałego, to przez los. Niektórzy twierdzili, że za wszystko odpowiada klątwa, którą rzucił na dynastię Piastów arcybiskup gnieźnieński, Radzim Gaudenty, za czasów panowania Bolesława Chrobrego?

    *        *        *
Klątwa Piastów

Córki cierpiące na choroby umysłowe Piastowie ukrywali w klasztorach. Taki los spotkał Jadwigę, córkę Henryka Pobożnego, Kunegundę i Agnieszkę, córki Bolka II opolskiego, Elżbietę, córkę Mikołaja I opolskiego, Helenę, córkę Henryka Grubego. Na ataki szaleństwa cierpieli Mieszko II, Bolesław Śmiały, Władysław legnicki i Janusz mazowiecki. Jan II żagański, zwany Szalonym, Okrutnym, Złym i Dzikim, zawdzięcza ten zestaw przydomków schizofrenii.

Katarzyna Neuman
il. Edyta Banach-Rudzik
fot. shutterstock