Czysty rozum nie istnieje

Zatem prawdziwy model naszego myślenia i reakcji wygląda tak: odebrane przez zmysły wrażenia w postaci impulsów docierają do części mózgu zwanej wzgórzem. Stąd sygnały płyną do kory mózgowej. Tu uzyskane informacje są analizowane. Z kory mózgowej impuls płynie do układu limbicznego, który porozumiewa się z ciałem migdałowatym. Ciało migdałowate konfrontuje swoje uczucia z płatami czołowymi.

Zebrane informacje podlegają wtedy kolejnej (tym razem emocjonalnej) ocenie. I dopiero teraz uruchamiany jest cały mózg, by podjąć odpowiednie do odebranych przez zmysły bodźców – reakcje. By udowodnić rolę zaangażowanych emocjonalnie płatów czołowych w naszym myśleniu, Antonio Damasio przeprowadził eksperyment z kartami. Biorący udział w badaniu gracz musiał wybrać kartę z jednego z czterech stosów oznaczonych literami A, B, C, D. Każda karta wylosowana przez uczestnika eksperymentu oznaczała, że wygrywa on lub przegrywa pewną sumę.

Karty ze stosu A i B mogły przynieść szybko duży zysk, ale i dużą stratę, przy czym przy dużej liczbie losowań ich wybór zawsze okazywał się niekorzystny. Granie kartami ze stosu C i D jednorazowo dawało możliwość niewielkiej wygranej, ale w dłuższej perspektywie było opłacalne. Gdy w grze brał udział zdrowy człowiek, dokonując wielu losowań, szybko orientował się, że wybieranie kart C i D bardziej się opłaca.

Ci uczestnicy eksperymentu, u których stwierdzono uszkodzenia płatów czołowych (uszkodzenia, które uniemożliwiały właściwą komunikację między ciałem migdałowatym a korą mózgową), trzymali się kurczowo kart A i B. Bez względu na straty, jakie ponosili, nie umieli zmienić sposobu postępowania. Skoro jednak zdrowemu człowiekowi emocje nie przeszkadzają w myśleniu, a nawet je wspierają, to dlaczego czasem osoby, które w zwykłych warunkach zachowują się rozsądnie, podejmują zupełnie nieracjonalne decyzje?

Rozwiązanie tej zagadki zawdzięczamy jednemu z najbardziej doniosłych odkryć, jakie dokonało się w neurologii za sprawą badań amerykańskiego neurologa Josepha E. LeDouksa. Odkrył on bowiem, że istnieje bezpośrednie połączenie ciała migdałowatego ze wszystkimi ośrodkami odpowiedzialnymi za reakcje naszego organizmu z pominięciem płatów czołowych kory mózgowej.

Połączenie to uruchamia się w sytuacjach silnego stresu i tłumi na jakiś czas wszystkie inne ośrodki mózgu. Wtedy dochodzi do emocjonalnego wybuchu, którego nie jesteśmy w stanie kontrolować. W takich wypadkach faktycznie dochodzi do sytuacji, w której rozum śpi i budzą się emocjonalne demony. Na co dzień jednak uczucia nie tylko w niczym nam nie przeszkadzają, ale są wprost niezbędne do normalnego funkcjonowania. Dlatego nie należy od emocji uciekać, a jedynie ciągle się uczyć inteligentnego z nich korzystania.


Jerzy Gracz