Drzewa

Otaczane czcią. Siedziby bóstw lub miejsca ich objawień. Wykorzystywane w obrzędach religijnych, magicznych czy wróżbiarstwie. 

Wyrastające ponad innymi roślinami, stojące samotnie, symetrycznie otoczone gałęziami, drzewo stanowi obraz centrum wszechświata, axis mundi, czyli kosmicznej osi łączącej ze sobą trzy sfery: niebo, ziemię i świat podziemny. Takim centrum świata jest dobrze znany nordycki Yggdrasil – wiecznie zielony jesion, którego liście to obłoki, a owoce – gwiazdy. Z kolei według mieszkańców Ałtaju w centrum świata rosła olbrzymia jodła, a Tatarzy opowiadali o kosmicznej brzozie, której siedem gałęzi odpowiadało siedmiu niebom.

Korzeniom Drzewa Kosmicznego – podziemiom – towarzyszą smoki, węże, a także źródło, jego pień – ziemia – jest często przedstawiany z lwem, jednorożcem czy jeleniem, a ptaki, dusze i ciała niebieskie umieszcza się w jego koronie – niebiosach. Dalekim echem Drzewa Kosmicznego jest bożonarodzeniowa choinka. Przemieszczanie się między sferami po Drzewie Kosmicznym pozwala zdobyć zaświatową mądrość, dlatego na przykład szaman odbywał po nim mistyczną wędrówkę. W kabalistyce z mądrością i wiedzą łączy się drzewo sefirotów, będące też obrazem wszechświata. Adam i Ewa zyskali poznanie, jedząc z Drzewa Wiadomości Dobrego i Złego.

Drugie rajskie drzewo, drzewo życia, zawiera w sobie z kolei symbolikę witalności i nieśmiertelności, dlatego jest przeciwstawiane drzewu poznania, które sprowadziło na ludzi śmiertelność. W chrześcijaństwie znaczenie drzewa życia przyjmuje Krzyż, który według legend miał być zrobiony z drewna rajskiego drzewa życia. W greckiej mitologii drzewo życia rosło w gaju Hesperyd, strzeżone przez smoka, którego musiał zabić Herakles, by zdobyć złote jabłko.koronę cierniową. Palono go na Słowiańszczyźnie w Wielką Sobotę, aby dokonać rytualnego oczyszczenia.

AKACJA – uważana za drzewo święte w starożytnym Egipcie. W sztuce chrześcijańskiej, szczególnie romańskiej, oznacza duszę i nieśmiertelność.
BRZOZA – germański, bałtycki i słowiański symbol czystości i dziewictwa. Łączy się też z płodnością i żeńską zasadą wszechświata. U Skandynawów była związana z rodziną i małżeństwem. Wianki z witek brzozowych używane są do wróżb i rytuałów wiosennych (na przykład Zielone Świątki, noc świętojańska).
CYPRYS – drzewo już w Grecji związane ze światem zmarłych, w Rzymie poświęcone Plutonowi. Jest sadzone na grobach i cmentarzach. Podobne znaczenie mają też topola i wiąz.

DĄB – symbol siły i trwania. Kojarzone z piorunem i bóstwami gromowładnymi. Jako święte drzewo Germanów był chętnie wykorzystywanym w emblematyce nazistowskiej symbolem mocy, wytrzymałości i zwycięstwa.
JABŁOŃ – czczona przez Celtów. Kojarzona była z drzewem wiadomości dobrego i złego. Jabłko stało się atrybutem władzy królewskiej.
JEMIOŁA – wyrastająca na dębach, była ważna w obrzędach druidów. Symbolizuje odrodzenie, płodność, rodzinę i ognisko domowe, a pocałunek pod nią ma zapewnić trwałość uczuć. Sucha gałązka jemioły pozwala odnaleźć zakopane skarby.

JESION – Drzewo Kosmiczne w wierzeniach nordyckich, łączone z Odynem. Symbol męskości. Związany jest z wojną, śmiercią i mocami demonicznymi.
LESZCZYNA – w wielu kulturach kojarzona z opiekuńczymi bóstwami macierzyńskimi. Ze względu na żyjące pod nią węże wiązano ją też ze światem podziemnym i używano do wyrobu różdżek magicznych.
LIPA – łączona z kobiecością i płodnością, a w chrześcijaństwie z Matką Boską.
PALMA – według Persów symbolizuje niebiosa. W chrześcijaństwie liść palmowy
to znak męczeństwa.

SOSNA – święte drzewo Frygijczyków, związane z kultem Attisa. Jako drzewo wiecznie zielone symbolizuje nieśmiertelność. Szyszki uważano za symbol płodności.
WAWRZYN – laur, poświęcony Apollinowi. Symbolizuje tryumf nad siłami zła, wiąże się też z płodnością i wegetacją. Wieńczono nim zwycięzców, ale i poetów czy artystów, jako tych, których aktywność to zmaganie z chaosem.
WIERZBA – w starożytności uważana za drzewo bezpłodne. Na Słowiańszczyźnie spróchniała wierzba była bramą do piekieł, umieszczano na niej diabła. Ale zieleniąc się wczesną wiosną, symbolizuje też odrodzenie i siły witalne.


Zuzanna Grębecka