Kurka wolna!

– Wszystko, co żyje, powstaje z jaja – twierdził wybitny dziewiętnastowieczny fizyk Johann Poggendorff. Ludzie jednak zapomnieli, iż żyje także kura. I że, na dodatek, mogłaby to życie mieć szczęśliwe.

W to, że od jaja wiele się zaczęło, że właśnie ono było zarodkiem wszechświata, wierzono w wielu odmiennych od siebie kulturach, w Japonii, Indonezji, w Kartaginie. Grecy uważali, że z jaj wykluć się mogą herosi i bohaterzy. Tak pojawili się na świecie Dioskurowie, Helena Trojańska i Klitajmestra. W skandynawskim eposie Kalewala wszechświat narodził się w sześciu złotych jajach.

U stóp góry Kamiennik, w Beskidzie Makowskim, konkretnie w Trzemeśni, kury nie znoszą, co prawda, złotych jaj, ale znoszą jaja królewskie. Może dlatego, że mają wybór. Mogą cieszyć się zapachem kwiatów, trawy i ziemi. Mogą wygrzewać się w słońcu lub odpoczywać pod ocienionym krzakiem. Mogą wrócić do kurnika, jeśli znudziło im się oddychanie świeżym górskim powietrzem albo zwyczajnie zachciało im się spać. Mogą znosić jajka, gdzie im się tylko podoba. Jedyne, co spędza im sen z powiek to krążące czasem na niebie jastrzębie.

Dekadę temu młode małżeństwo, Małgorzata i Wojciech Tobowscy, właściciele fermy w Trzemeśni, doszli do wniosku, że kury to nie maszyny na usługach człowieka. To istoty, które mają swoje prawa. I że ludzie powinni kury doceniać choćby dlatego, że są dla nich tak hojne.

– Jajko to wielki dar natury, zawiera wszystko, co dla nas najcenniejsze, jajka nie da się z niczym porównać – zapewnia Małgorzata Tobowska, która wśród kur spędziła właściwie całe życie. Bo fermę w Trzemeśni założył jeszcze jej tata.

– Dzieciństwo kojarzy mi się z radością, z jaką przyjmowaliśmy pojawienie się na świecie kolejnych piskląt – dodaje Małgorzata. – Nie mogłam ich traktować przedmiotowo, to było nowe życie, bezbronne, nieco przestraszone światem, onieśmielone nim, ale też niezwykle ciekawe tego, co je otacza.

Bo kury są ciekawskie. Gdy tylko zniknie mróz i śnieg, z wielką ochotą przemierzają swoje królestwo u stóp Kamiennika, wydziobując z trawy ziarna i robaki. Bo kury – zapewniają Tobowscy – wbrew powszechnie panującej opinii – są również mądre. Doceniają tych, którzy darzą je szacunkiem i sympatią.

– Dlatego sadzą nam iście królewskie jaja – zapewnia z uśmiechem Wojciech Tobowski. I dodaje, że duża w tym zasługa jego teścia, ojca Małgorzaty, który przez wiele lat głowił się nad tym, jak dogodzić swoim kurom. Nie miał łatwo.

Kiedy na początku lat 80. zakładał fermę, kury nie miały jeszcze najgorzej, ale wkrótce miała nadejść era klatek i tanich, naszpikowanych chemią pasz. A jednak choć sam na pewien czas uległ modzie i tak zwanym nowoczesnym rozwiązaniom, wciąż z zacięciem alchemika mieszał ze sobą rośliny i zioła, by wypracować cenną, pełną witamin „miksturę”. Doszedł bowiem do wniosku, że im lepiej będzie karmić swoje podopieczne, tym chętniej będą mu znosić pełnowartościowe jajka. Przecież mądra kura wie, że z jaja może się wykluć pisklę, oddaje mu więc to, co dla niej najcenniejsze.

Co ciekawe, dopiero niedawno naukowcy, i to polscy, z Wrocławia, odkryli, że jajko może być również lekarstwem. Może wspomagać terapie dla chorych na Parkinsona i Alzheimera. Pod warunkiem, że kurze nie odmówi się smakołyków. Dziś więc aż 130 wrocławskich badaczy kur karmi nioski olejem rzepakowym i lnianym, jak też lucerną. I ze zdumieniem odkrywa, jak cenny potrafi być dar od nioski.

– Nasze kury też lubią lucernę. I pszenicę, marchewkę, dynię. Nie wzgardzą koniczyną, trawą i gąsienicami – wylicza Małgorzata. – Są najedzone i szczęśliwe. Szczęśliwe są także wówczas, gdy znoszą jajka w miejscu ustronnym, ocienionym, tak jakby uważały, że to czynność intymna. Jakby dawały człowiekowi znak, że chodzi o coś więcej niż tylko smaczny i zdrowy produkt. Jakby chciały przypomnieć, że kiedyś ludzie traktowali jajka z większym niż dziś poważaniem.